Başak Işık GÖKÇAM
Plastiklerin ham hususunun doğalgaz ya da petrol üzere fosil yakıtlar olduğunu söyleyen Üsküdar Üniversitesi Sıhhat Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Etraf Sıhhati Programı Öğretim Üyesi Dr. Ahmet Adiller, bilhassa 1950’li yıllardan itibaren plastiğin çok daha yaygın bir biçimde üretilerek kullandığını belirtti. Yapılan araştırmalara nazaran 1950 ila 2017 yılları ortasında yaklaşık olarak 9.2 milyar ton plastik üretildiğinin iddia edildiği bilgisini paylaşan Dr. Adiller, “Üretilen bu ölçünün yarısı 2004 ila 2017 yılları ortasında imal edilmiş. 2020 yılında üretilen plastik ölçüsü ise 400 milyon ton” dedi.
Plastik hususların büyük kısmı kurşun içeriyor
Son yıllarda mikroplastikler ve plastiklerin besin unsurlarına olan geçişi üzerine odaklanan çalışmaların, uzun yıllar hijyen sağlamak için kullanılan plastik ambalaj materyalleri içerikleri ve parçalanmalarıyla insan ve canlı bedeninde biriktiğini belirten Dr. Adiller, bu durumun çevresel şartları da olumsuz etkilediğinin altını çizerek şöyle devam etti: “Plastik unsurların büyük bir kısmı BPA, kurşun, bakır, kadmiyum üzere epey ziyanlı unsurlar de içerebiliyor. Bunların tabiata karışmasıyla canlıların büyük bir kısmı bunlara maruz kalıyor.”
Pasifik okyanusunda 1.6 milyon kilometrekarelik çöp adası var
Doğaya denetimsiz halde atılan atıkların, suya ve toprağa karışarak etrafta büyük bir kirliliğe sebep olduğuna dikkat çeken Dr. Adiller, pasifik okyanusunda yaklaşık 80 milyon ton plastik atığın oluşturduğu 1.6 milyon kilometrekarelik çöp adasının bulunduğunu belirterek, “Yani ülkemiz yüzölçümünün 2 katından daha büyük” sözlerinde bulundu.
Plastik eserlerin bedenimize girdiğinde ekseriyetle metabolik faaliyetler sonucunda parçalanamadığından ötürü doku ve organlarda birikebildiğini belirten Dr. Ahmet Adiller, “Son periyotta yapılan çalışmalar pek çok canlı dokuda hatta kanda bile mikroplastik birikiminin olduğunu gösteriyor. Plastik eserlerin bir kısmında var olan kimyasalların kanserojen ve endokrin bozucu tesirleri göz önünde bulundurulduğunda bu birikim pek çok organ ve sistemin çalışmasını olumsuz etkiliyor” dedi.
Plastik geri dönüşüm tahlil değil
Türkiye de dahil olmak üzere birçok ülkede ambalaj materyallerinin denetimine ait düzenlemelerin kâfi etkiyi gösteremediğini söyleyen Dr. Adiller, plastik geri dönüşümünün tahlil olmadığına dikkat çekti ve kelamlarını şu halde sürdürdü: “Pek çok plastik gereç geri dönüştürülemiyor. Geri dönüştürülebilenler ise bir ya da en fazla iki defa geri dönüşüm süreciyle hammadde olarak kullanılabiliyor. Bu eserlerin kullanımının yasaklanması da günümüz gereksinimleri göz önünde bulundurulduğunda kısa vadede mümkün değil.”
Türkiye’de yıllık kişi başına ortalama plastik tüketiminin 1995 yılında 14 kg, 1999 yılında 30 kg iken günümüzde 75 kg civarında olduğu bilgisini veren Dr. Adiller, “Ayrıca yapılan araştırmalar yıllık kişi başına bir kg plastiğin Akdeniz’e karıştığını gösteriyor. Bu yüzden küçük değişiklikler bile büyük tesirler yapabilir” dedi.
Plastik poşet kullanımının olabildiğince azaltılması ve bez poşetle alışveriş yapılmasının gerektiğini söyleyen Dr. Adiller, “Bunun dışında alacağımız rastgele bir eserin ahşap ya da metal alternatifi varsa onu tercih etmeliyiz. Konutlarımızda besin depolama hedefli kullandığımız streç sinema, buzdolabı poşeti ya da plastik saklama kapları yerine cam saklama kapları tercih edebiliriz. Pek çok çalışma; plastik ambalaj materyallerinin besin hususlarına plastik geçişine sebep olduğunu gösteriyor. Bu sayede hem sıhhatimiz hem de tabiat için yararlı bir şey yapmış oluruz” tabirlerini kullandı.
