Sevilay ÇOBAN
Benzeri görülmemiş bir felaket, büyük bir yıkım, tarifi mümkün olmayan acılar… Kahramanmaraş merkezli ve 11 ili etkisi altına alan depremlerin 1. yılında hepimizin ortak duygusu ve hayali yeniden bölgesel kalkınmanın mümkün kılınması. Kamu ve özel sektör temsilcileri de özellikle girişimcilik destek programlarıyla bölgeye katkı sunmaya devam ediyor. Bu hafta deprem bölgesindeki girişimcilik projelerine yakından bakacağız.
Deprem bölgesinde üreten kadınlara destek
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü tarafından hayata geçirilen Sosyal Girişimcilik, Güçlendirme ve Uyum Projesi (SEECO) kapsamında açılan çağrı ile firmalar ürünlerini konteyner kentlerde ürettirilirken, kalkınma ajansları ise bu ürünlere uygun atölyeler kurdu. Kadınlar burada hem meslek öğrendi hem de gelir elde etti. SEECO Projesinde, 11 ili kapsayan “Sosyal Girişimcilik Merkezleri” kuruldu. Bu merkezlerde, iş fikri olan kadınlar ve gençler eğitimler alırken, mentörlük destekleriyle iş fikrini hayata geçirmek üzere hibe desteklerinden yararlandılar.
Kalkınma Ajansları ve yerel yönetimlerin iş birliği ile konteynerlerden dönüştürülen tesislerde öncelikli olarak kadınlar ve gençlerin girişimcilik ekosistemine adım atmaları sağlandı. SEECO Projesi 2. Çağrısı kapsamında kadın ve gençlere 25 bin euroya kadar hibe destekleri sağlandı. Çukurova Kalkınma Ajansı (ÇKA) tarafından Adana’da girişim sermaye fonları, melek yatırımcılar, girişimciler ve ekosistem paydaşlarının katılımı ile “Çukurova Yatırımcı-Girişimci Buluşması” etkinliği 3 Şubat’ta düzenlendi.
Genç Girişimci Destek Programını başarıyla tamamlayan 11 girişimci, projelerini yatırımcılara anlattı. Bir girişim 60 milyon TL firma değerlemesi ile yatırım alırken, iki girişimci Las Vegas CES Fuarı ve Qatar web Summit fuarlarına seçildi, bir girişimci ise ilk ürün satışını gerçekleştirdi. Deprem bölgesinde hayatın hızla normalleşmesi için önemli adımlar atan KOSGEB, 59 bin işletmeye 15 milyar lira destek sağladı.
Projenin 450 milyon dolarlık finansmanı Dünya Bankası tarafından sağlandı. 18 Aralık 2023 tarihi itibarıyla 39 bin 680 işletmeye toplam 12 milyar 800 milyon lira destek ödemesi yapıldı. KOSGEB tarafından işletmelerin faaliyetlerine hızla dönmesi için girişimcilik desteği limitleri artırıldı. Geleneksel Girişimci Destek Programı kapsamında işletmesini kuran girişimcilere 130 bin liraya kadar geri ödemesiz destek veriliyor.
İleri Girişimci Destek Programı kapsamındaki girişimciler de 750 bin liraya kadar geri ödemesiz destekten yararlanabiliyor. Program kapsamında 596 işletmeye 15 milyon 890 bin lira destek sağlandı. Avrupa Birliği tarafından 45 milyon 520 bin euro bütçeli İstihdam Taahhütlü KOBİ Finansman Destek Programı oluşturuldu. Bunun 28 milyon 610 bin eurosu deprem bölgesine ayrıldı. Program kapsamında 15 Aralık 2023 itibarıyla 413 işletme 650 milyon lira kredi kullandı.
10 milyon dolarlık toparlanma hibesi
UNDP de deprem bölgesinin toparlanmasına yönelik bir dizi çalışma yürüttü. UNDP’nin bu yeni girişimleri, 50 milyon ABD doları tutarındaki bir programın parçası. UNDP’nin sosyo-ekonomik toparlanmaya yönelik çalışmalarından en önemlisi, İsveç tarafından finanse edilen ve depremlerden en çok etkilenen 11 ilde 4.616 küçük işletmeye verilen 10 milyon ABD doları tutarındaki “deprem sonrası toparlanma hibeleri” programı.
UNDP, 5 Şubat 2024 tarihinde, Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası ile ortaklaşa bir kadın iş geliştirme merkezi kurmayı planladığını açıkladı. Buradaki amaç, eğitim, koçluk, mentorluk ve destek hizmetlerinin yanı sıra, kadın liderliğindeki işletmeler için ortak bir çalışma alanı sağlayarak kadınların finansal anlamda daha güvende olmasını ve deprem sonrası toparlanma çalışmalarına daha fazla katkıda bulunmasını sağlamak.
‘İyi İşler Projesi’ deprem bölgesine iyilik götürdü
Boyner Grup ‘İyi İşler Projesi’ne bu yıl deprem bölgesindeki kadınlar da dâhil edildi. Son 5 yıldır KAGİDER işbirliğiyle devam eden ‘İyi İşler: Gıda ve Elektronik Dışı Perakendede Kadın Girişimcileri Güçlendirme Programı’nın yedinci eğitim döneminde, deprem bölgesindeki kadın girişimci ve kooperatifler projenin önemli bir parçası oldu ve 43 girişimcisinin 20’si deprem bölgesinden katıldı. Programı başarıyla tamamlayan kadın girişimciler ‘İyi İşler’ sertifikalarını almaya hak kazanıyor.
Trendyol, afet bölgesindeki satıcıları tek çatı altında topladığı ‘Siparişin Umut Olsun’ programını hayata geçirerek bölgede faaliyetlerine devam edebilen yerel iş ortaklarının ürünlerini tek çatı altında topladı. Şirket, STK’ler için dijital destek kartlarını kullanıcılara açtı. Bu kartlar sayesinde STK’lere 200 milyon liranın üzerinde destek sağlandı. Trendyol’un Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) işbirliğinde kırsal kalkınmayı desteklemek amacıyla başlatılan ‘Yarının Köyleri’ projesine Hatay eklendi.
KOBİ ve esnafın ticaret hacmi 3,5 milyar TL’ye ulaştı
Hepsiburada’nın, 2023 yılının Mart ayında başlattığı “Deprem Bölgesine Ticaret ve Teknoloji Gücü” programı kapsamında bölgedeki KOBİ ve esnafın Hepsiburada üzerinden ticaret hacmi 3,5 milyar TL’ye ulaştı; bölgede 2 bin 800’den fazla yeni işletme ise Hepsiburada ile e-ticarete başladı. Program, iki yıl içinde bölgeden toplam 10 milyar TL’lik satış hacmi yaratmayı hedefliyor. Ayrıca, programla girişimci kadın ve kadın kooperatifleri için özel destekler verilirken, 3 bin 300 girişimci kadın ile kadın kooperatifinin ticaret hacmi 30 Ocak 2024 itibarıyla 272 milyon TL’ye ulaştı.
İşe alımlarda deprem bölgesine öncelik tanındı
Migros, deprem bölgesindeki yerel çiftçilerden bugüne kadar 70 bin tona yakın meyve sebze, et, kuru gıda ve balık alımı gerçekleştirdi. Özellikle kadın üretici ve çiftçilerin desteklenmesi için çalıştaylar da düzenleyen Migros, bölgede açtığı yeni mağazalar ve faaliyete tekrar geçirdiği mağazaları ile bölgede önemli bir istihdam yarattı.
Ayrıca son bir yıldır Türkiye çapında gerçekleştirdiği işe alımlarda depremzede vatandaşlara öncelik tanıdı. ŞOK Marketler, 2019 yılında kadının güçlendirilmesine yönelik hayata geçirdiği “Şok’ta Ben de Varım” projesinin kapsamını genişletti.
Türkiye’nin deprem bölgesi başta olmak üzere, farklı yörelerindeki kadın kooperatiflerinden kadınların ürettiği el emeği ürünler, seçili ŞOK mağazalarında satışa sunuldu. Hatay, Adana ve Ankara’daki kadın kooperatiflerinden kadınların ürettiği zeytin ve zeytinyağından coğrafi işaretli ürünlere, tarhana ve sebze kurusundan el işi tülbentlere kadar onlarca farklı kategorideki ürün ŞOK raflarıyla buluştu.
Gönül Bağı Projeleri ile istihdam seferberliği
Turkcell, afet bölgesinin kalkınması ve iyileşmesi için hayata geçirdiği ‘Gönül Bağı Projeleri’ ile istihdamdan üretime, sanattan gastronomiye, psikolojiden eğitime kadar pek çok alanda bir dizi proje geliştiriyor. Turkcell Akademi eğitim programlarıyla 7 bin kişiye eğitim verilmesi ve 1100 kişiye istihdam sağlanması hedefleri aşamalarla gerçekleştiriliyor.
6 binden fazla kadın el sanatları eğitimi aldı
Vodafone Vakfı, “Yarını Kodlayanlar” ve “Dijital Benim İşim” projelerini deprem bölgesine taşıdı. 11 ilde hayata geçirilen “Yarını Kodlayanlar Sosyal Hayata Destek” projesiyle 91 bini aşkın çocuğa ulaşan projede nihai hedef ilk yılda 100 bin çocuğa ulaşmak olarak belirlendi. “Dijital Benim İşim” projesi kapsamında 3 ilde kurduğu 15 eğitim konteyneri ile de 6 binden fazla kadına el sanatları eğitimi verdi. Projeyle bugüne kadar 11 bini aşkın kadına ulaşıldı.
‘İş Hayatına Turuncu Destek’ projesi başladı
ING Türkiye, Habitat Derneği işbirliğiyle ‘İş Hayatına Turuncu Destek Projesi’ni devreye aldı. Bu kapsamda ING Kahramanmaraş Operasyon ve Çağrı Merkezi binasında açılacak Kahramanmaraş Turuncu Ofis ile depremden etkilenen, çalışma ofisi olmayan girişimciler, girişimci adayları ve öğrenciler için ortak bir çalışma alanı oluşturulacak. Proje kapsamında kadın girişimcileri desteklemeye yönelik bütünsel bir ‘Girişimcilik Eğitim Programı’ oluşturulacak.
Düzenlenen eğitimlere 1.250 kadın katıldı
Habitat Derneği ile Sabancı Topluluğu şirketleri Brisa, Kordsa, Temsa ve Teknosa’nın işbirliğiyle hayata geçirilen Sabancı Hatay Kuluçka Merkezi ile bölgeyi terk etmek zorunda kalan vatandaşların bölgeye geri dönmesi, gençlerin ve kadınların yeniden ekonomik ve sosyal hayata kazandırılması, yeni iş fırsatları yaratılması, bölgede bulunan girişimcilerin Türkiye ve dünya girişimcilik ekosistemine entegre edilmesi amaçlandı.
25 Ekim’de faaliyetlerine başlayan merkezde düzenlenen eğitimlere yıl sonuna kadar toplam 1.250 kişi katıldı. Sabancı Vakfı’nın ‘Geleceğini Kuran Genç Kadınlar Projesi Hibe Programı’ pilot illere ek olarak afet bölgesine de açıldı. Projenin ilk iki yılında yaklaşık 1000 kadına eğitim verildi ve 100’den fazla genç kadın istihdam edildi. Toplamda 6 milyon 400 bin TL kaynak ayrılan hibe projeleri, sanayi, yazılım, gastronomi, su ürünleri işleme, insan kaynakları alanlarında bu yıl içinde 500 kadına istihdam sağlama hedefine odaklanıyor.
