Nüfusun süratle artmasına paralel olarak besin hususları gereksinimindeki artış, sürdürülebilir tarımın temel girdilerinden biri olan gübreyi ülkelerin en kıymetli ziraî üretim ögelerinden biri haline getiriyor. Kişi başına düşen ekilebilir alanların her geçen gün azaldığı Türkiye’de, alan başına daha fazla bitkisel üretim gerektiğinden ötürü gübreye olan muhtaçlık da büyümeye devam edecek. Türkiye’deki gübre tüketim ölçülerine bakıldığında, son beş yılda 5.5 milyon ton ile 6.7 milyon ton ortasında değişen sayılar dikkat çekiyor. 2015 yılında 5.5 milyon ton olan tüketim, 2016’da gübrede KDV’nin sıfırlanması üzerine 6.7 milyon tona ulaştı.
Tüketim 2017 yılında 6.3 milyon ton olarak gerçekleşirken, 2018 yılında bu sayı 5.5 milyon tona düştü. Bir evvelki yıla nazaran 2018 yılında meydana gelen yüzde 14.5 civarındaki azalmanın, 2018’in yaz aylarında başlayan ekonomik çalkantılar ve kurdaki artıştan kaynaklandığını belirten uzmanlar, ithalata olan bağımlılık nedeniyle döviz kurundaki kayda kıymet artışın ve tarımın vadeli bir kesim olması nedeniyle finansman maliyetlerindeki artışın gübre fiyatlarını epeyce yükselttiğini vurguluyor.
Türkiye gübre dalının her yıl üretimini artırdığına dikkat çeken kesim temsilcileri, lakin kimyasal hammaddenin yüzde 90’a yakın kısmının ithal edilmesinin fiyatları yükselttiğini ve bu durumun iç tüketimde azalmaya neden olduğunu belirtiyor. Avrupa ülkeleriyle kıyaslandığında, Türkiye’deki tüketimin epey düşük kaldığını aktaran uzmanlar, saf gübre kullanımının Hollanda’da hektar başına 530 kilogram, Almanya’da 240 kilogram, Yunanistan’da 190 kilogram iken, Türkiye’de bu sayının 100 kilogram düzeyinde kaldığının altını çiziyor.
Kimyasal gübre üretiminde kullanılan kimyasalların tamamına yakını ithal edilirken, organik gübre üretimi ise Türkiye’deki yerli kaynaklar kullanılarak yapılıyor. Üretilen gübrenin dağıtım kanallarını; zirai ilaç bayileri, gübre bayileri, tarım kredi kooperatifleri ve birliklerin de dahil olduğu Türkiye genelindeki 12 bin 500 civarında satış noktası oluştururken, Türkiye’de toplam yedi üretici firmanın faaliyet gösterdiği kimyevi gübre bölümünün üretimi ise yıllık ortalama 5.7 milyon tonu buluyor.
İhracat yapılan ülke sayısı 60’ı aştı
Gübre Üreticileri, İthalatçıları ve İhracatçıları Derneği’nin bilgilerine nazaran, 20 yıl evvel net ithalatçı olan Türkiye gübre kesimi, bugün prestijiyle 300 civarında üretici firma aracılığıyla 60’ı aşkın ülkeye ihracat yapıyor.
Yeniliklere ve teknolojiye yatırım yapan yerli firmalar; klasik gübre, özel gübre, organik gübre ve organomineral gübre üzere ana başlıklar altındaki eser gamını her geçen gün büyütüyor.
Yurt genelinde bakanlıktan lisans almış bin 92 irili ufaklı firma bulunduğunu tabir eden bölüm temsilcileri, pazarın büyük bir kısmının ise altı yahut yedi firmanın denetiminde olduğuna dikkat çekiyor.
GTS’nin kolay uygulanabilir bir sistem olması talep ediliyor
Mevzuatta yaşanan aksamalar nedeniyle gübre üretim kapasitesinde yüzde 25 dolayında düşüşler olduğunu kaydeden kesim temsilcileri, bunu nedeninin; gübre takip sisteminin (GTS) kolay uygulanabilir bir sistem olmaması, maliyetinin yüksek olması ve mevzuyla ilgili tek bir yüklenici firmanın hizmet veriyor olmasından kaynaklandığını vurguluyor.
Sektör temsilcileri, GTS’nin el üretimi patlayıcı (EYP) kapsamında hudutlu kalmasını, aksaklıklarının giderilmesini, maliyetinin düşürülmesini ve kolay uygulanabilir bir sistem olmasını talep ediyor.
Türkiye; azot, fosfor ve potasyum ölçüsünün yarısını kullanıyor
Bu ortada yerli kaynak ve atıkları kullanarak üretim yapan firmaların, milletlerarası firmalarla rekabet eder pozisyona geldiğine dikkat çeken uzmanlar, son yıllarda organomineral, inhibitörlü gübreler ve teknoloji kullanımı hususlarında değerli gelişmeler yaşandığını vurguluyor.
Global pazarda bugün prestijiyle öne çıkan temel iki ögenin teslimat vakti ve fiyat olduğunu lisana getiren bölüm temsilcileri, Türkiye gübre üreticilerinin ihracatta rekabetçi olabilmesi için devlet takviyelerinin artması ve bürokratik sürecin kolaylaştırılması gerektiğinin altını çiziyor.
Türkiye’de kullanılan gübrenin yaklaşık yüzde 30’unun, gübre hammaddelerinin ise yüzde 90’ının ithal edildiğini aktaran uzmanlar, taban ve nitratlı gübrelerin katkı unsuru olarak kullanılan kireç taşı, kil ve dolamit dışında gübre üretiminde kullanılan girdilerin büsbütün ithal edildiğini vurguluyor.
Azotlu gübrelerin hammaddesinin doğalgaz olduğuna dikkat çekilirken, Türkiye’de çıkarılan doğalgaz ölçüsünün yurttaki tüketimin sırf yüzde 1’i seviyesinde olduğuna vurgu yapılıyor.
Organik gübre kullanımının teşvik edilmesi gerekiyor
Taban gübrelerinin hammaddesi olan fosfat kayasının ise yüklü olarak Kuzey Afrika ülkelerinden ithal edildiğini ileten uzmanlar, Mardin Mazıdağı’nda fosfat yatakları bulunduğunu, fakat rezervin kâfi ölçüde olmadığını söylüyor.
Toprak ve bitkilerin muhtaçlığı olan azot, fosfor ve potasyum ölçülerinin Türkiye’de yalnızca yarısının kullanıldığının altını çizen uzmanlar, kaliteli bitkisel üretim için organik gübre, hümik asit, toz kükürt, çinko, bor üzere toprak düzenleyicilerinin uygun ölçü ve vakitte kullanılarak üretimin artırılabileceğini aktarıyor.
Gübrede dışa bağımlılığın azaltılmasında atılabilecek en kıymetli adımlardan birinin yerli kaynaklarla üretilen organik gübreler olduğunu vurgulayan uzmanlar, son yıllarda üretici sayısının arttığını, irili ufaklı pek çok organik gübre üreticisinin iç pazara eser sunduğunu anlatıyor.
Başta solucan gübresi olmak üzere organik gübrenin büsbütün yerli kaynaklarla üretildiğini ve toprağın verimliliğini yüzde 40 civarında artırdığını kaydeden uzmanlar, bu bahiste çiftçilerin gereğince şuurlu olmaması nedeniyle organik gübre tüketiminin olması gereken düzeye ulaşmadığına dikkat çekiyor. Devletin organik gübre kullanımını teşvik etmesini ve gübre üreticilerine yönelik dayanaklar vermesi gerektiğini lisana getiren uzmanlar, sürdürülebilir tarımın temel ögelerinden olan organik gübrenin, geleceğin yegane gübresi olacağını vurguluyor.
