Üretimin endüstrileşerek doğallıktan uzaklaşması sonucunda canlı topraklar, biyolojik çeşitlilik ve mahallî tohumlar kayba uğruyor. Arazinin terk edilmesi ve sosyo-ekonomik eşitsizliklerin artışına neden olan bu durumun çözümlenmesine odaklanan agroekolojik uygulamaları, biyoçeşitlilik kaybı, iklim krizi ve kırsal fakirle gayret için çeşitli tahliller üretiyor.
Geçtiğimiz yıl haziran ayında Birleşmiş Milletler tarafından yayınlanan rapora nazaran global besin, güç ve finans sistemleri krizi Rusya-Ukrayna savaşıyla daha da önemli bir hâl aldı. Raporda, besin, güç ve iktisadın de içerisinde olduğu önemli bir krizin eşiğinde olunduğuna vurgu yapılarak, 94 ülkede 1.6 milyar kişinin artan besin ve petrol fiyatlarıyla başa çıkmakta zorlandığı belirtilmişti.
Asıl sorumlular üretim ve tüketim yöntemleri
Gezegende yaşanan krizin sorumlusu olarak her ne kadar savaş ve iklim değişiklikleri görülüyor olsa da aslında asıl sorumlular üretim ve tüketim sistemleri ile adaletsiz dağıtım ve erişime sebebiyet veren yanlış siyasetlerden ibaret. Dünyada her yıl 12 milyon hektar tarım yeri bozuluma uğrarken, tarım topraklarının yüzde 23’ünün de verimliliğini kaybettiği belirtiliyor. Tüm bunlar yaşanırken mevcut siyasetler ve sistemler ise krizi çözmek yerine içinden çıkılmaz bir hâle getiriyor.
Üretim ve tüketim usullerinin yanı sıra besin siyasetlerinin da en kısa müddet içerisinde dönüştürülmesi gerektiği belirtilirken, besinin nakdî, toplumsal, ekolojik maliyetlerinin de üzerinden geçilmesi ve besine erişimi güçleştiren nedenlerin yalnızca savaşlar ve iktisat olmadığı gerçeğiyle yüzleşilmesi gerektiği tabir ediliyor.
Dünya genelindeki tüm toprakların yüzde 33’ü bozuldu
Dünya Toprak Kaynaklarının Durumu (SWSR) raporu ve öteki çalışmalardan elde edilen bilgilere nazaran dünya genelinde tüm toprakların yaklaşık yüzde 33’ü, sürdürülemez idare uygulamalarına bağlı olarak yüksek derecede bozuldu. Öte yandan toprağın, karbonu, besin hususlarını, suyu saklama ve devridaim yeteneğinin de büyük ölçüde azaldığı belirlendi.
Özellikle ziraî üretimde kullanılan pestitler (tarım zehirleri) toprağa önemli boyutta ziyan verirken, topraktaki mikroorganizmaların da ölmesine neden oluyor. Birleşmiş Milletler raporları ise pestitin kullanımının birebir ölçüde kullanılması durumunda toprağın 60 yıl içerisinde büsbütün yok olacağına dikkat çekiyor.
Dünya nüfusunun son yüzyıl içerisinde üç kat büyümesiyle birlikte, su kaynaklarına olan muhtaçlığın da yedi kat artması, sentetik azot ve fosfor içerikli gübreler, petrol bazlı agrokimyasallar ve fosil yakıt üzere girdilere dayalı daha ‘kaynak yoğun’ tarım uygulamalarının her yıl Zimbabwe büyüklüğünde bir alanın bozulmasına neden olduğu ve dünyadaki su tüketiminin neredeyse yüzde 70’inden sorumlu olduğu belirtiliyor. Ayrıyeten tatlı su kaynaklarının yaklaşık yüzde 70’i ise tarımda kullanılıyor.
Tarımsal sulamada kullanılan su ölçüsü 2050 yılına kadar iki katına çıkacak
Nüfusun artmasıyla birlikte gelir ve tüketim seviyesinin yükselmesi ile besin eserlerine yönelik taleplerinin artışının da su kaynakları üzerinde ek baskı yarattığı söz edilirken, uzmanlar ise bu talebin karşılanabilmesi için ziraî sulamada kullanılan su ölçüsünün 2050 yılına kadar iki katına çıkacağını öngörüyor.
Tüm bu problemler göz önünde bulundurulduğunda etrafın ve toplumsal dengelerin korunmasına dayanan sürdürülebilir tarım modeli olarak karşımıza çıkan agreokoloji ise toksik pestisitlere direkt maruz kalmayı engellemesinin yanı sıra hava, toprak, yüzey suyu ve yeraltı suyu kalitesini düzgünleştirme konusunda da yarar sağlıyor.
Sera gazı emisyonlarını azaltan ve karbon yakalayan sistemler sayesinde, iklim değişikliğinin tesirlerinden korunmaya da yardımcı olan agroekoloji uygulamaları, organik uygulamalara misal olarak doğal süreçleri taklit etmeyi denerken, sentetik spreyler ve başka girdilerden fazla sağlıklı toprak biyolojisine ve etrafa de güveniyor. Tüm bu süreçler kapsamında Buğday Derneği’nin 2020 yılında hayata geçirdiği ve klâsik agroekoloji bilgisinin derlemesinin yanı sıra agroekolojinin yaygınlaşmasının da emel edinildiği “Akdeniz Agroekoloji Kervanı – MedCaravan projesinin 2023 yılı sonuna kadar devam edeceği bildirildi. Avrupa Birliği tarafından Erasmus+ Programı kapsamında desteklenen bu proje ile yerelde ve kırsaldaki agroekoloji bilgi ve uygulamaları toplanarak, derlenen bilgi ve tecrübelerin, eğitim gereçleri ve çevrimiçi platform aracılığıyla daha yaygın biçimde paylaşılması hedefleniyor.
