Emre ERGÜL
Türkiye’de son 1.5 yıldır fırlayan ve tartışmalara neden olan konut kiraları, bir Avrupa Birliği başkentinde zirve yaptı… Portekiz’in başkenti Lizbon’da ev kiraları, asgari ücretin 3 katına ulaştı; Lizbonlular şikayet platformları kurup protesto gösterileri düzenlemeye başladı.
Portekiz’de asgari ücret 760 euro (16 bin 289 TL). Son yapılan bir araştırmaya göre, Batı Avrupa’nın en fakir ülkesi diye anılan Portekiz’de çalışanların yüzde 50’si geçtiğimiz yıl ayda bin eurodan (21 bin 431 TL) daha az kazandı. Buna karşın ev kiraları ise aldı başını gitti… Konut portalı Imovirtual’a göre, Lizbon’da tek odalı bir evin ortalama kirası bin 350 (28 bin 933 TL) euro, 3+1 bir evin ortalama kirası ise 2 bin (42 bin 864 TL) euro…
Ülkenin önde gelen gayrımenkul danışmanlık firması Confidential Imobiliario’ya göre kiralar 2015’ten bu yana düzenli artış gösterirken, geçen yıl pik yaptı. İşte firmanın internet sitesindeki veriler: Lizbon’da kiralar 2015’ten bu yana yüzde 65 arttı. Ancak bu artış oranı sadece geçen yıl yüzde 37’yi gördü ki, Lizbon kira artışında İspanya’nın Barcelona kenti ile Fransa’nın başkenti Paris’i solladı. 2015’ten bu yana Lizbon’da ev fiyatları da yüzde 137’lik artışla uçuşa geçti. Rakamların yanısıra Lizbonluların da neler dediğine bir bakalım…
Huzurevi çalışanı Georgina Simoes, İngiliz BBC Televizyonu’na yaşadıklarını şöyle özetledi: “Ev kiram 300 euro. Bu, Lizbon’a göre çok düşük bir rakam. Ama ben bunu ödemek için de ek iş yapıyorum. Ev sahibim 2018’den bu yana çıkmam için baskı yapıyor. Ev de öyle süper bir ev değil. Komşunun dairesine su sızdırdığı için duş alamıyorum. Evden de çıkamıyorum, çünkü istenen ev kiralarını veremem.”
Başkentli “Ev hakkı” diye örgütlendi
Lizbon’un 52 yaşındaki Belediye Başkanı Carlos Moedas, konut vakasını “Bizim jenerasyonun en büyük krizi” olarak değerlendiriyor. Haksız da sayılmaz çünkü başkentte “Casa e um Direito” (Ev sahibi olmak bir haktır) adı altında bir hareket oluşturuldu. Grup ilk protesto gösterisini 1 Nisan’da düzenledi. Lizbon’da başlayan yürüyüşler, daha sonra Porto ve Braga kentlerine sıçradı. Bu protestolara da “Yaşanacak ev” ismi verildi.
Kira artışına kısıtlama geldi
Portekiz Ulusal İstatistik Enstitüsü’ne göre, ülke genelinde şu anda 723 bin 215 boş ev var. Hükümet, konut krizinin önüne geçmek için iki adım attı. İlki, Altın Vize uygulaması durduruldu. Ardından da yıllık kira artışı yüzde 2 oranıyla sınırlandırıldı.
Artışın iki nedeni: Altın vize ve kısa dönem kiralama
Portekiz basınına göre, Lizbon’daki bu anormal kira artışının ardında ekonomik nedenlerin yanısıra ülkenin yabancı yatırımcıya önerdiği “Altn Vize” ve kısa dönem kiralama sistemi bulunuyor. “Altın Vize” kapsamında ülkede oturum izni için konut alan yabancı yatırımcılar, aldıkları evleri de yüksek bedelle kiraya verince anormal yükseliş başladı. Lizbon turistik bir şehir, o yüzden de ev sahipleri evlerini turistlere kısa dönem kiralamayı tercih ediyor. Örnek vermek gerekirse kentin tarihi semti Alfama’daki konutların yüzde 60’ı “kısa dönem kiralık” ev!.. Bir Lizbonlu durumu şakayla karışık şöyle dile getirdi: “Yakında Lizbonlu kalmayacak ve turistler sadece birbirini görecek.”
Seçimler 2026’da
Fahiş kira artışları, sandıkta da yankı buldu. Ülkede bir sonraki genel seçim 2026’da. Yapılan son anketler, kira artışları yüzünden Sosyalist Parti’nin (PS) ağır oy kaybına uğradığı ve sosyal demokratların partisi PSD’yle kafa kafaya geldiğini gösteriyor. Anketlerde üçüncü olan aşırı sağcı CHEGA partisi de kiraları düşüreceklerine yönelik açıklamalarından ötürü her gün oylarını artırıyor.
