Güneş DOĞDU SOYLU
Antep fıstığı Gaziantep’in coğrafi işaretli en önemli ürünü. Antep fıstığının en önemli girdi ürünü olduğu Gaziantep baklavası da Türkiye’nin Avrupa Birliği tescilli ilk ürünü. Birbirine neredeyse bağımlı bu iki üründe bugünlerde fiyat krizi yaşanıyor.
Gaziantep’in simgesi, yeşil altın Antep fıstığında son haftalarda yaşanan fiyat artışı çoğu kesimde rahatsızlık yaratınca kentte sesler yükselmeye başladı. Fıstıkçılar Kurban Bayramı öncesi zam yapmak için baklavacıların kendilerini hedef gösterdiğini söylüyor. Baklavacılar ise fıstıkçıları birkaç ay sonra başlayacak hasatta yüksek rekoltelerin görüleceğini, bu nedenle fiyatları düşürmemek için harekete geçmekle suçluyor.
Konu il yönetiminin gündemine girdi, denetlemeler başladı
Gaziantep’in gündemine bu konu taşınınca il yönetimi sektörleri bir araya getirip kentin imajını olumsuz etkilememesi adına konuya el attı ve her türlü hamleyi yapabileceklerinin mesajını verdiler. Edinilen bilgiye göre Gaziantep Ticaret İl Müdürlüğü, fıstıkçıları denetlemeye başladı ve bazı esnafa cezalar yazılmaya başlandı.
“Fındıkta verilen destekler, Antep fıstığına da verilsin”
Gaziantep Ticaret Borsası Başkanı Mehmet Akıncı, Gaziantep Ticaret Odası ile beraber Antep Fıstığı ve baklava sektörlerinde faaliyet gösteren üyeleriyle istişare toplantısında bir araya geldiklerini Antep fıstığında son dönemlerde yaşanan fiyat artışlarını, çözüm önerilerini ve fıstığa tarımsal destek verilmemesinin sektörde yol açtığı sorunları masaya yatırdıklarını ifade etti.
Her platformda kayıt dışı ekonominin önlenmesi ve sürdürülebilir üretimin teşvik edilmesi için Antep fıstığına tarımsal ürün desteği verilmesini güçlü bir şekilde dile getirdiklerini ve getirmeye de devam edeceklerini anlatan Akıncı, “Antep fıstığına direk veya kilo başına ürün desteği ya da fındıkta olduğu gibi dekar başına alan bazlı gelir desteği verilmesini talep etmekteyiz. Ürüne tarımsal destek sağlanamamasından dolayı oluşan kayıt dışı ekonomi yıllık rekoltenin yarısını geçmekte. Bunun önüne mutlaka ama mutlaka geçmemiz lazım.
Diğer yandan Antep fıstığı fiyatlarında suni artışlara neden olan, piyasayı manipüle etmeye çalışan ve hiç alakası olmadığı halde ürün alarak stokçuluğa yönelen şahıslara karşı da gerekli adımların zaman kaybedilmeden atılmasını ilgili kurumlarımızdan bekliyoruz. Bu konuda GTO ile ortak hareket ederek tam bir iş birliği ve dayanışma içerisinde olduğumuz özellikle belirtmek istiyorum” dedi.
Suni fiyat artışlarının durması için acil aksiyon alınmalı
Antep fıstığındaki suni fiyat artışlarının durması için acil aksiyon alınması gerektiğine vurgu yapan Gaziantep Ticaret Odası Başkanı Tuncay Yıldırım, “Son dönemlerde Gaziantep gastronomi kültürünün baş tacı, bölge tarımının göz bebeği, şehrimizin ilk coğrafi işaretli ürünü “Antep Fıstığı” fiyatlarındaki astronomik rakamlar başta baklava olmak üzere birçok ürünün üretim ve satışını zora sokmakta. Üyelerimizden aldığımız geri bildirimler ve araştırmalarımız gösteriyor ki bu fiyat artışı tamamen suni olup, dürüst tacirlik anlayışına sığmayan stokçuların, spekülatif davranışlar sergileyenlerin eseridir.
Sektörün kalbi Gaziantep Fıstıkçılar Sitesi’nde faaliyet gösteren işletmelerimizin dışında gayri ahlaki şekilde yaratılan, Gazi şehrimizin imajı ve ekonomisi üzerinde olumsuz etki bırakan bu fiyat artışının önüne geçilmesi için yetkililerin sıkı takip ve incelemeler yapmasını bekliyoruz. Antep fıstığı fiyatlarının gerçekçi düzeye gelmemesi durumunda GTO olarak gerekirse ithalat izni talep edeceğimizi de açıkça ifade ediyoruz” diye konuştu.
Stokçuluk kent ekonomisine ihanettir
Gaziantep Milletvekili Melih Meriç, Antep fıstığında yaşanan stokçuluk olayına ilişkin çok sayıda şikâyet aldığını ve konuyu ivedilikle araştırdığını belirterek, “Fıstık Gaziantep’in en çok tüketilen tarım ürünlerinin başında geliyor. Özellikle tatlıcı esnafı fiyat artışlarında fıstığın pahalı olmasını gerekçe gösteriyor.
Bu nedenle Antep fıstığının gerçek fiyatına kavuşması diğer sektörleri de doğrudan etkileyecektir. Bu süreçte fırsatçılara izin verilmemesi ve bu konudaki denetimlerin arttırılması gerekiyor. Hasadın hemen ardından borçlarından dolayı fıstıklarını ellerinden çıkarmak zorunda kalan üreticiler, tüccarların bu durumu fırsata dönüştürdüğünü söylüyor.
Taban fiyat isteyen üreticiler, kuraklık ve sulama sorununun rekolteyi düşürdüğünü ve devlet desteğinin de yetersiz kaldığını belirtiyor. Tek geçim kaynağı fıstık olan üreticimiz, yılda bir kez aldıkları mahsulün artık masraflarını karşılayamadığını dile getiriyor. Mazot, gübre, işçilik maliyetleri aşırı şekilde yükselmiş durumda. Her şey zamlandı ama maalesef ki alın teri, emek değer kazanmadı!
Üretici yıl boyunca bankalara borçlanıyor. Dokuz ve onuncu aylar ise hasat zamanı. Bunu bilen komisyoncular veya tüccarlar, üreticinin elindeki ürünü ucuza almak için diretiyorlar. Üretici de borçlarını ödemek için mecbur kalıp malını satıyor. Vatandaşımızın bir yıllık emeği üç beş tüccarın cebine giriyor. Bu işte en zararlısı benim çiftçim oluyor’’ diye konuştu.
“Çiftçi Antep fıstığına ilgi gösterdi, artık rekolteler yüksek gelir”
Türkiye’de Antep fıstığı üretiminin yüzde 90’ından fazlasının Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yapıldığını dile getiren Antep Fıstığı Araştırma Enstitü Müdürü Ahmet Şahan, “Sadece Şanlıurfa ve Gaziantep, ülkemiz üretiminin yüzde 70’ini karşılamakta.
Son yıllarda çok daha kıymetli bir ürün haline gelmesi ve üretici ile çiftçinin yüzünü güldüren bir ürün olması nedeniyle Antep fıstığına olan rağbet de arttı. Cumhuriyet’in ilk yıllarında 2 bin ton olan Antep fıstığı üretimi, 2010’lu yılların başında 150 bin tona yaklaştı. 2020’den sonra da 200 bin tonun üstüne çıktı.
Çiftçilerimizin çok fazla rağbet göstermesi, yeni fidanlar dikilmesi ve yeni bahçelerin tesis edilmesiyle şu an 60 milyon olan Antep fıstığı ağaç varlığımızın yarısı kadar da Antep fıstığı fidanı dikilmiş durumda. Bu da demek oluyor ki bu ağaçların meyve vermesiyle birlikte önümüzdeki 4-5 yıl içerisinde üretimimiz yüzde 50 civarında artacak” dedi.
Çelebioğulları Baklava Sahibi Yusuf Çiftçi: Küçük tatlıcı esnafı için zam zaruri
“Baklavaya zam yılın başında yapıldı. Artan maliyetlerden dolayı şu anda baklavacılar kâr etmiyor. Hiçbir gider kalemimiz yerinde durmadı. Baklavada kullandığımız 1. sınıf Antep fıstığının kilosu 600-700 liradan bin 300- bin 350 liralara yükseldi.
Biz firma olarak 300 kişiye istihdam sağlıyoruz. Bizim çalışanlarımız sıradan asgari ücrete çalışan işçiler değil. Baklava ustaları kolay yetişmiyor bu nedenle biz kalifiye personel çalıştırıyoruz. Baklavada en büyük gider kalemimiz işçilik. Biz fiyatlarımıza zam yapmak niyetinde değiliz ama Gaziantep’te diğer tatlıcı esnafı bizden zam yapma bilgisi bekliyor.
Çünkü biz zam yaptıktan sonra onlar zam yapabiliyor. Şuanda küçük tatlıcı, kadayıfçı bu maliyet ile ayakta kalamıyor. Fıstıkçılar sektörün önde gelen büyük firmalarının stokları olduğu için fıstık zamlarından etkilenmediğini söylüyorlar ama herkesin stoğu duruyor diye bir durum yok. Küçük tatlıcı esnafı günlük haftalık ürün alıp, üretimini yapıyor, zaten stok yapamıyordu. Kurban Bayramı öncesi yüzde 10-20 arası zam yapılması söz konusu olabilir. Serbest piyasa olduğu için herkes zam yapacak diye bir durum yok. Her baklavacı kendi maliyetine bakıp durumu değerlendirecektir.”
Altın Fıstık Sahibi Özgür Atakan: Çiftçimiz desteklenmeli
“Antep fıstığında son yıllarda “yok yılı” yaşandı. Ülkemizdeki gıda enflasyonu ortada iken Antep fıstığının fiyatlarının yerinde durması beklenemezdi. Yaklaşık iki haftadır Antep fıstığındaki fiyat artışları kentin gündeminde. Kuru kırmızı kabuklu Antep fıstığının kilosu 250 liradan 310 liraya, 1. sınıf boz fıstık fiyatı 850-950 liradan bin 300 liraya yükseldi.
Fıstıkta açıklanan rekolte rakamları ile reel rakamlar uyuşmuyor. Sektörde kayıt dışılık söz konusu. Ölçülebilir sağlıklı verilere maalesef ulaşamıyoruz. Bu yıl hasatın çok verimli olacağını biliyoruz. Hatta bu yılki Antep fıstığı üretimin 3-4 yılı besleyecek şekilde gerçekleşmesi bekleniyor. Geçen yıl 180 bin tonluk bir rekolte olduğu söylendi.
Bu yıl bunun 400 bin ton hatta 600-700 bin tonları zorlayacağı konuşuluyor. Zaten bu yılın 8.-9. ayında fiyatlar düşecek. Ayrıca Amerika ve İran’da aynı şekilde rekolte yüksek olacak. Fotoğrafı büyük görmemiz gerekiyor. Antep fıstığı ülkemizin kentimizin göz bebeği endüstriyel bir ürün artık. Devletimiz Antep fıstığında çiftçimizi desteklemeli.”
Ayıntap Baklava Sahibi Levent Aktaş: Kentimizin imajını zedelemeyelim
“Fıstık bizim ana kalemlerimizden sadece biri. Yılın başında yapılan zamlardan sonra tüm giderlerimizde artış yaşandı. Tabi ekonomik durumlar ülkemizde belli, her alanda fiyatlar yerinde durmuyor. Ancak fıstık fiyatlarının bu kadar artması kabul edilir bir durum değil. Ben kendi firmam adına zam yapma taraftarı değilim.
Biraz daha gelişmeleri görmek isterim. Geçici olarak fıstık ithalatının açılması konuşuluyor. Hasat yakın, Antep fıstığında uzun yıllardır büyük emek verilerek çok fazla dikimler geçekleştirildi. Bu yıldan sonra fıstık rekoltesinin asla eskiyi aratmayacağını ve bolluk yaşanacağı biliniyor. Onun için çok fazla yaygara koparılmadan bir şekilde bu konunun çözülmesini isterim. Baklava ve fıstık hem Gaziantep’in hem de ülkemizin coğrafi işaretli gözbebeği ürünleri arasında. Kentimizin imajını zedeleyecek söylemlerden ve tutumlardan uzak durmamız gerektiğini düşünüyorum.”
