Özlem ERMİŞ BEYHAN
Avrupa Birliği (AB) bu yılın ekim ayından itibaren eser ithal edeceği belli kesimlerdeki şirketlerden üç ayda bir karbon sertifikası isteyecek. İhracatının yüzde 70’ini AB’ye yapan Türkiye’de hala bu sertifikayı verecek akredite bir kurum bulunmuyor. Bu nedenle Türk şirketler Avrupalı firmalara sertifika için binlerce euro ödemek durumunda.
Türk şirketler için bunun büyük bir badire olduğunu, İktisadi Kalkınma Vakfı (İKV) Brüksel Temsilcisi Haluk Nuray anlattı. Bu yılın ekim ayında başlayacak uygulama kapsamında 1 Ocak 2026 tarihine kadar AB’ye ihracat yapan ilgili dallardaki şirketlerin çevreyi ne kadar kirlettiklerini gösteren belgeyi resmi makamlara sunmaları gerekiyor. Karbon emisyonunu ortaya koyan bu evraklar akredite kuruluşlarca hazırlanmak zorunda. Fakat şu an Türkiye’de bu belgeyi verecek akreditasyona sahip bir şirket bulunmuyor. Nuray, Brüksel’e giden birçok ihracatçı firmanın bugünlerde bu sorunu gündeme getirdiğini anlattı. İKV Brüksel Temsilcisi şu bilgileri verdi: “Bugüne kadar AB’ye ihracat yapan bedel zincirinin bir modülü olan Türk şirketler bu belgeyi çıkardı, çıkarıyor. Lakin ihracat yapan şirketlerimiz için çok yeni bir doküman bu ve mecburî olmasına karşın Türkiye’de bu belgeyi verebilecek, AB’den akredite bir kurum bulunmuyor.” Uzmanlar ekim ayına kadar akreditasyon sürecinin tamamlanmasının sıkıntı olduğunun da altını çizdi.
Aynı sorun CE Evrakı sürecinde de yaşanmıştı
Avrupa Birliği ve Global Araştırmalar Derneği (ABKAD) Lider Yardımcısı Can Baydarol da hudutta karbon vergisi konusunda Türkiye’de “sağırlık” olduğunu söyledi. Baydarol bahsin şirketlerin ana gündeminde olması gerektiğini belirterek, “Hazırlığa başlanmazsa 2026’da önlerine gümrük vergisine eş bir vergi çıkartılabilir” uyarısı yaptı. Baydarol, Türkiye’de şimdi sertifika verme noktasında akredite bir kurum olmadığını, ekim ayına kadar süreç tamamlanmazsa şirketlerin Avrupa’ya ihracat yapmak için Avrupa’dan evrak ithal eder pozisyona düşeceklerini belirtti.
İKV Brüksel Temsilcisi Haluk Nuray hatırlattı, tıpkı sorun CE dokümanının mecburî hale geldiği 2002 yılında da yaşanmış, Türk şirketler eserlerini satabilmek için Avrupalı sertifika şirketlerine yüzbinlerce euro akıtmıştı. Nuray, önümüzde de benzeri bir süreç olduğu uyarısı yaptı. Nuray, “Türkiye’de akreditasyonu olan şirketlerin akreditasyonları da iptal edilmiş. Türk şirketler şu anda büsbütün Avrupa merkezli sertifika şirketlerine mecbur kalmış durumda. Bu durum rekabet açısından da yanlışsız değil zira böylelikle şirketlerimiz bir nevi Avrupalı rakiplerini finanse eder duruma geliyor. Para ülke içinde kalmıyor, AB’ye gidiyor” dedi.
Türk ihracatçı şirketler mevzuyu süratle öğrenmeye çalışıyor. Konya Ticaret Odası Lideri Selçuk Öztürk, İklim Kanunu’nun çıkması sonrası Türkiye’de sistemin daha da oturacağını, karbon borsasına dair belirsizliklerin de ortadan kalkmasını beklediklerini belirtti. Brüksel’de bulunan milletlerarası vergi ve transfer fiyatlandırması danışmanı Melahat Canan Aladağ ise karbon vergisi üzere iklim değişikliği ve başka toplumsal hususlarda katkı olarak vergi ve sertifikasyonların çok uluslu işletmeler içinde verginin rolünü büsbütün değiştirdiğini, vergi departmanlarının operasyonların sürdürülebilirliği için çok çabuk aksiyon almaları gerektiğini iletti.
Süreç nasıl işleyecek?
- İlk evrede 6 dal sonda karbon vergisi (Carbon Border Adjustment Mechanism – CBAM) sürecine dahil olacak: Demir-çelik, çimento, gübre, alüminyum, elektrik ve hidrojen.
- Firmalar 1 Ekim 2023 tarihinden 1 Ocak 2026’ya kadar üç ayda bir sertifika alıp karbon emisyonunu belgelendirmek zorunda olacak. Bu doküman, yalnızca akredite kuruluşlardan alınabilecek.
- Geçiş devrinde firmalar, ihraç eserlerin emisyonunu, ithalatçı firmalar aracılığıyla beyan etmek zorundalar.
- 1.1.2026 tarihinden sonra bir vergi meblağı belirlenecek. Bu verginin şirketin merkezinin bulunduğu ülkede ödediği karbon vergisi meblağı kadarı kesilip (örneğin Türkiye) üzeri AB tarafından tahsil edilecek.
