Emel YİĞİT
Su eserlerinde Türkiye bilhassa son yıllarda kıymetli bir ivme kazandı. Pek çok eserde önemli artışlar kaydedildi. DÜNYA’nın sorularını yanıtlayan Balıkçılık ve Su Eserleri Genel Müdürü Dr. Mustafa Altuğ Atalay, 2023 yılında rekor üretim beklediklerini söyledi.
Sektör nasıl bir yıl geçirdi? 2022 yılına ait üretim ve ihracat sayılarınız nedir?
Covid-19 salgınının olumsuz tesirlerine karşın, su eserleri yetiştiriciliğinde üretim 2022 yılında da büyümesini sürdürmeye devam etti. Çipura, levrek, alabalık ve Türk somonu üretim ölçüleri değerli oranlarda artarak 2022 yılı sonu itibariyle 515 bin ton üretim gerçekleştirilmesi bekleniyor.
Yeni üretime alınmış ve marka bedelimiz olması istikametinde süratle ilerleyen Türk Somonu üretimi bir evvelki yıla nazaran yüzde 50 artarak 2022 yılı itibariyle 60 bin tona ulaşmış olup, önümüzdeki yıllarda daha da artması bekleniyor.
Avrupa Birliği ülkeleri ile kıyaslandığında; Türkiye, su eserleri yetiştiriciliğinde birinci sıraya yerleşmiş, dünyada da üst sıralara yükselmeye devam ediyor.
2023 yılı üretim ve ihracat maksatlarınız nedir?
Planlamalarımıza nazaran denizlerde ve iç sularda başta alabalık, çipura, levrek ve Türk somonu üretimi olmak üzere 2023 yılı üretim amacımız 600 bin ton olarak belirlendi.
Aralarında AB ülkelerinin de bulunduğu 100’ün üzerinde farklı ülkeye su eserleri İhracatı yapıyoruz.
Su eserleri ihracatımızın yüzde 65’i AB ülkelerine yapılıyor. Türkiye, Avrupa yetiştiricilik pazarında yüzde 25’lik hisseye sahip.
Ürünlerimiz sahip oldukları kalite ve yüksek standart nedeniyle memleketler arası pazarda aranan eserler haline geldi. 2023 yılı ihracat gayemizin 2 milyar dolara, yetiştiricilik üretim ölçüsünün da yeni bir rekor olarak 600 bin tona yaklaşacağını iddia ediyoruz.
Alanınızda en fazla üretim hangi kalemde gerçekleşiyor? En argümanlı olunan çeşit hangisi, neden?
Ülkemiz yetiştiricilik dalında en fazla üretimi yapılan cinsler, çipura, levrek, alabalık ve Türk Somonu olup üretim Avrupa Birliği ülkeleri ile kıyaslandığında; Türkiye, su eserleri yetiştiriciliğinde birinci sıraya yerleşmiş, dünyada da üst sıralara yükselmeye devam ediyor.
Bununla birlikte Karadeniz sahip olduğu ekolojik özelliklerden gelen avantajlı durum gereği kafeslerde yalnızca yılın kış periyoduna denk gelen Kasım-Mayıs ayları ortasında altı ay üretim yapılmakta, yaz aylarında boş bırakılmaktadır. Bu kapsamda Karadeniz’de dünyanın en çevreci yetiştiricilik prosedürü kullanılarak en sağlıklı balıklarının yetiştiriciliği yapılıyor.
Türkiye son periyotlarda su eserleri yetiştiriciliğinde somon üretimini öne çıkarmak hedefiyle aldığı bir kararla yerli somonu “Türk Somonu” ismiyle markalaştırdı ve su eserleri yetiştiriciliğinde alabalıktan, somon üretimini teşvik ediyor. Yapılan tahlillerde farklı ülkelerde yetiştirilen somonlara nazaran, başta Omega- 3 olmak üzere yağ asitleri ve besin pahaları açısından daha rekabetçi olduğu tespit edilen “Türk Somonu” son yıllarda birçok ülkeye ihraç ediliyor.
Yüksek kalite standartlarına uygun olarak Karadeniz’de büyütülen “Türk Somonu” dünyada yeni yeni bilinmesine karşın besin kalitesinin yüksekliğine bağlı olarak tanınır.
Dünyada pembe etli balıkların popülaritesinin ve talebinin artması sebebiyle ihracat yüklü olarak üretimimiz süratle artıyor.
Son devirde midye eserlerinin satıldığı yerler epey arttı. Vakit zaman kaçak midye avcılığı ile ilgili haberler tüketiciyi endişelendiriyor. Bu yerlerde sunulan midyelerin sağlıklı olup olmadığı nasıl anlaşılır yahut denetim edilir?
Çift kabuklu eserlerinin üretimden tüketime kadar tüm etapları ilgili mevzuat çerçevesinde yürütülüyor. Bu mevzuat AB kriterlerine uygun. Çift kabuklu satış yerleri Bakanlığımız Vilayet Müdürlükleri bünyesindeki kontrol işçileri tarafından nizamlı olarak denetleniyor. Fakat şunu da belirtmek isterim ki tüketicilerden merdiven altı tabir edilen yerlerde üretilen ve satılan midye almamalarını, alırken nereden geldiğini ve üretim yerlerini, yetiştiricilik eseri olup olmadığını kesinlikle sormalarını tavsiye ediyorum. Hatta kaçak midye toplayanları Vilayet ve İlçe Müdürlüklerimize şikayet etmelerini tavsiye ediyorum. Yetiştiricilik eseri midyelerin her evresi devletimizin denetiminde gerçekleştirilirken bilhassa müsaadesiz toplanan midyelerin durumları bilinmiyor.
Su eserleri yatırımı kısa müddette kendini amorti eder
Dr. Mustafa Altuğ Atalay su eserleri yetiştiriciliği yapmak isteyen teşebbüsçüler için şunları söyledi:
Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından yapılan değerlendirmelerde son 10 yıllık süreç içinde tarım dalı içinde en süratli gelişim gösteren bölümün su eserleri bölümü olduğu tabir ediliyor.
Su eserleri yetiştiriciliğinin büyük artış göstermesindeki temel ögeler değerlendirildiğinde öncelikle dünya nüfusunun ve tıpkı vakitte kişi başına gelirin artması besine, bilhassa de protein yüklü besine olan talebi de artırıyor.
2050’li yıllara gelindiğinde, artan dünya nüfusunu kâfi ve istikrarlı besleyebilmek ismine, dünya besin üretiminin iki katına çıkartılması gerekeceği uzmanlarca tabir edilmektedir.
Bu nedenle su eserleri yetiştiricilik dalı, bu kesime yatırım yapmak isteyen müteşebbislerin dikkatini her zamankinden daha fazla üzerinde toplamaya devam ediyor. Su eserleri yetiştiricilik yatırımları uzun ömürlü yatırımlar ortasında yer almakta lakin bu yatırımların kendi kendini finanse etme mühletleri ise öbür dallara nazaran hayli kısadır.
Örneğin 1.000 ton/yıl kapasiteli bir T ürk Somonu yetiştiricilik tesisinin yatırım maliyeti milyon dolarları bulmasına karşın yatırımın kendisini amorte etme müddetinin bu çapta yatırım yapan öbür projelere nazaran daha kısa müddette olduğu biliniyor.
