MEHMET HANİFİ GÜLEL
Ramazan öncesi ve özellikle son bir ay içindeki fiyat artışı oranının yüksekliği ve kırmızı et fiyatlarının vatandaşın alım gücünün üzerinde olduğu şeklinde haberlerin yayımlandığını aktaran Ulusal Kırmızı Et Konseyi (UKON) Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Hacıince, UKON olarak bu sektörün bir temsilcisi olarak bu konuda bir değerlendirme yapmayı ve kamuoyunu bilgilendirmeyi gerekli gördüklerini aktardı.
Ramazan ayı öncesi kırmızı et sektörünü ayrıntılı şekilde değerlendiren UKON Başkanı Ahmet Hacıince, “Bugünkü fiyat yüksekliğinin temel nedeni üretim maliyetinin yüksekliğidir. Üretim maliyetinin yüksekliğinin altında da beside kullanılacak genç erkek sığır fiyatlarındaki artışlar yatıyor. Besi materyali alım fiyatlarındaki bu aşırı artış, besi maliyetinin yıllık yüzde 95 oranında artışına neden oldu. Çözüm olarak ivedilikle besi materyali sığır fiyatlarının düşürülmesine yönelik acil eylem planı ortaya konulmalı” dedi.
UKON’un açıklamasında kırmızı et sektöründe durum tespiti yaparak, fiyatların dizginlenmesi için çözüm yollarını barındırdığı açıklama şu şekilde yer alıyor: “Ramazan ayının gelmesi ile birlikte yükselen kırmızı et fiyatları medyanın gündeminde kendisine önemli bir yer bulmuştur. Özellikle son bir ay içerisindeki fiyat artış oranının yüksekliği ve kırmızı et fiyatlarının vatandaşın alım gücünün üzerinde olduğu şeklinde haberler yayınlanmaktadır. Ulusal Kırmızı Et Konseyi olarak bu sektörün bir temsilcisi olarak bu konuda bir değerlendirme yapmayı ve kamuoyunu bilgilendirmeyi gerekli gördük.”
Öncelikle şu soruya cevap bulmanın gerekli olduğunu düşünüyorum. Kırmızı et üzerinden haksız bir kazanç söz konusu mu?
Konuyu analiz etmeden bu soruya cevap vermek doğru olmaz. Ülkemizdeki Kırmızı et tüketiminin yüzde 75’inin sığır eti olması nedeniyle, bu konuyu özellikle sığır eti üzerinden analiz etmek istiyorum. Konseyimizin resmi rakamlarına göre; geçtiğimiz yılın yani 2023’ün Şubat ayının son haftasında karkas sığır eti fiyatı 175,68 TL/KG idi. 2024 yılının aynı dönemine geldiğimizde karkas sığır eti fiyatının yüzde 85’lik bir artışla 324,98 TL/KG seviyesine yükseldiği görülmüştür. Yıllık Fiyat artış oranına bakıldığında karkas sığır eti fiyat artışının yıllık enflasyon ve diğer gıda maddelerindeki artış oranı ile uyumlu olduğu görülmektedir. Üzerinde durulması gereken esas nokta, maliyet fiyatı ile satış fiyatı arasındaki ilişkidir.
Yayınlamış olduğumuz en son resmi verilere göre; karkas sığır etinin enflasyondan arındırılmış maliyeti 319 TL/KG iken piyasa satış fiyatı ise 325 TL/KG’dır. Görüleceği üzere Karkas Sığır etinin satış fiyatı ile maliyet fiyatı hemen hemen eşit durumdadır. Bu nedenle, başta sorduğumuz sorunun cevabı olarak, mevcut fiyatlarla ilgili olarak herhangi bir haksız kazançtan söz edemeyeceğimizi açıkça belirmek isterim.
O zaman şu soru aklımıza geliyor. Et fiyatları yüksek mi?
Evet. Kırmızı et fiyatları tüketicilerimizin alım gücüne göre gerçekten yüksektir. Karkas et fiyatların yüksekliği orta ve düşük gelir seviyesine sahip vatandaşlarımızın et tüketimini olumsuz yönde etkilemektedir. Bu durum özellikle genç neslin beslenmesinde yetersizliğe neden olabilecektir. Bunun yanında bu durum, kasap esnafın satışlarının düşmesine, buna bağlı olarak işletme giderlerinin az miktarda satılan ürünlerinin üzerine binmesine ve et ürünlerinin fiyatlarının daha da yükselmesine sebep olmaktadır. Karkas et fiyatları arttıkça kasap esnafın tezgâhındaki fiyatlar ile karkas et fiyatı arasındaki makas daha da açılmakta kasap esnafı haksız eleştiri almakta ve birçoğu kepenk kapatmaktadır.
Sorunun temeli nedir?
Bugünkü fiyat yüksekliğinin temel nedeni üretim maliyetinin yüksekliğidir. Üretim maliyetinin yüksekliğinin altında da beside kullanılacak genç erkek sığır fiyatlarındaki artışlar yatmaktadır. Şöyle ki, 2023 yılında 250 KG canlı ağırlıktaki besi materyali erkek sığırın alış fiyatı Kars’ta 2023 yılı Ocak ayında 90 TL/KG iken, bu yıl ocak ayında 220 TL/KG’a ulaşarak yüzde 144, Marmara bölgesinde 2023 yılı Ocak ayında 60 TL/KG iken, bu yıl ocak ayında 170 TL/KG seviyesine ulaşarak yüzde 183 oranında artmıştır. Besi materyali alım fiyatlarındaki bu aşırı artış, besi maliyetinin yıllık yüzde 95 oranında artışına neden olmuştur. Üretim maliyetlerinin bu oranda artışına rağmen satış fiyatı artışının yüzde 85’te kalması, üreticinin hiç kazanç sağlayamamasına, fiyatlardan tüketici ve kasap esnafın yanında besicinin de memnuniyetsizlik yaşamasına sebep olmaktadır.
Çözüm olarak… İvedilikle besi materyali sığır fiyatlarının düşürülmesine yönelik acil eylem planı ortaya konulmalıdır. Şu an Et ve Süt Kurumu tarafından 2024 yılında ithal edilecek sığır sayısı müracaat eden besicilerin kurulu kapasitesinin yaklaşık yüzde 7’si civarındadır. Bu miktardaki hayvanın teslimat süresi ise ESK’nın sözleşme yaptığı yüklenicilerin lojistik kapasitesiyle sınırlıdır. Doğacak gecikmeler, piyasa da fiyatların daha da yükselmesine sebep olabilecektir.
Kısa, orta ve uzun vade de ise; dışa bağımlılığı minimuma indirecek tedbirlerin alınmasını öneriyoruz. Bunların başında kullanma melezlemesi olarak bilinen süt işletmelerinde bulunan damızlık sığırların dişi damızlık elde etmek için kullanılacakların dışındakilerinin erkek etçi sığır sperması ile tohumlanması, doğum aralığının kısaltılması, mera imkanları iyi olan bölgelerimizde anaç sürülerin büyütülmesi ve korunması yönünde desteklenmesi, buzağı kayıplarının azaltılması yönünde sağlık tedbirlerin alınması ve eğitimlerin yaygınlaştırılması tedbirler önerilerimiz arasında yer almaktadır.
Bir konuyu özellikle vurgulamak istiyorum. Besilik İthalatı konusunda anlık Aç-Kapa mantığıyla hareket edilmesine bir son verilmesini istiyoruz. Üretici işletmesini hangi kapasitede, nasıl ve ne zaman kullanabileceğini bilememektedir. Üreticilerimiz işletmesi ile ilgili en azından bir yıllık program yapamadıkları için, kaba yem ve yem ham maddesi tedarikinde hasat sezonunu değerlendirememektedir. Daha ucuza ithal hayvan alırım beklentisiyle besi sığırının ucuz olduğu döküm mevsimini kaçırmaktadır. Böylelikle tüm girdileri en yüksek fiyatlardan temin etmekte ve maliyetlerin yüksekliği kaçınılmaz hale gelmektedir. Hangi iş olursa olsun, planlanmamış işlerin kontrol edilemeyeceği ve kontrol edilemeyen işlerinde acı sonuçları olabileceği hayatın bir gerçeğidir.
Sektörümüzün emektarları ve çok değerli tüketicilerimiz: Bu paylaşımımızda şu an için yaşanan sorunlarından sadece birini sizlerle paylaşıp dile getirdiysek de dile getirmediğimiz birçok sorunumuz vardır. Bunun yanında çözüme kavuşmuş veya olumlu yönde ilerleyen birçok konu da vardır. İnsanın olduğu her yerde ihtiyaç da bitmez sorun da. Bizlerin ve gelecek nesillerimizin beslenme ihtiyacının temel maddelerinden olan kırmızı etin en uygun fiyatla erişilebilirliğini sağlamak üzere hep birlikte çalışmaktayız. Sektörümüzün tarafımızca dile getirilen ihtiyaçları, sorunları ve bunlara ilişkin önerilerimiz başta Tarım ve Orman Bakanlığı olmak üzere, karar verici birimlerimize yol gösterecektir. Onlarında samimi gayretlerine güveniyor ve dile getirdiğimiz her konunun hem çözüm ortağı hem de takipçisi olacağımızı ifade etmek istiyorum. Yaklaşan Ramazan ayının tüm milletimize hayırlı ve bereketli olmasını temenni ediyor saygılarımı sunuyorum.
