Başak Işık GÖKÇAM
DEİK, Türkiye-Zambiya İş Kurulu Kurucu Lideri olarak 3 devir Zambiya’da ve Cibuti, Ruanda, Gine, Fildişi kıyıları, Orta Afrika Cumhuriyeti ve Kamerun’da çalışan Esra Cevahir, pandemi sürecinin başlamasıyla birlikte Afrika’da tanışmış olduğu ve ilgilendiği organik gübre konusunu, fabrikalaşarak Türkiye’de yapmaya karar veriyor. Cevahir, bu süreç içerisinde Türkiye’de başlatılan ‘Sıfır Atık Projesi’ kapsamında Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının ‘Sıfır Atık Yönetmeliği’ uygulaması sonucunda Procompo Etraf Teknolojileri’ni kuruyor. Procompo, etraf teknolojilerine yönelik yüzde 100 yerli makineler üretirken, bu makineler sayesinde atık besinlerin hayvan maması yahut kompost olarak işlenerek geri dönüştürülmesini sağlıyor.
Yürüttükleri AR-GE çalışmalarıyla etraf teknolojileri konusunu daha ileriye taşımayı hedeflediklerini belirten Cevahir, “Misyonumuz, eserlerimizle bayrağımızı dünyaya taşıyarak bölüm başkanı olarak yolumuza devam etmektir. Bugün 7.6 milyar olan dünya nüfusunun 2050 yılında 9.8 milyara ulaşacağı iddia ediliyor. Artan nüfusun muhtaçlıklarının karşılanabilmesi için global besin üretiminin 2050’ye kadar yüzde 60 oranında artması gerektiği hesaplanıyor. Her yıl üretilen besinin üçte birinin israf edildiği gerçeğinden yola çıkarak ve bunun çevresel boyutuna bakarak, besin atıklarının global sera gazı emisyonlarının yaklaşık yüzde 11’inden sorumlu olduğunu görüyoruz” diyor.
Ekonomik boyutta ise dünya genelinde her yıl 1.3 trilyon dolar, ülkemizde ise ortalama 300 milyar lira bedelinde besin israfıyla karşılaşıldığı bilgisini veren Cevahir, Türkiye’de 1995’te 17 milyon ton olan atık oranın, 2025’te 38 milyon ton olmasının beklendiğini belirtiyor.
Her yıl kişi başı 93 kilogram yiyecek israf ediliyor
“Belediyeler tarafında bakılırsa; 2018 yılı resmi bilgilerine nazaran toplanan atık ölçüsünün 33 milyon ton olduğu, bunun 14.5 milyon tonunun ise besin atıklarından kaynaklandığı bildiriliyor. Bunun mali kıymetinin ise 14 milyar dolara tekabül ettiği varsayım ediliyor. Ülkemizin yıllık ziraî besin ihracatının yaklaşık 18 milyar dolar olduğunu göz önüne alırsak, neredeyse ihraç ettiğimize yakın gıdayı israf ettiğimiz görülüyor” diyen Cevahir, besin kayıp ve israfının global bir sorun olduğuna vurgu yapıyor. Tahlil için ulusal, bölgesel ve global seviyede efor gerektiğine dikkat çeken Cevahir, kelamlarına şu halde devam ediyor: “Bunun için hem kamuya, hem STK’lara hem de özel kesime misyon düşüyor. 2021 BM Besin İsrafı Endeksi Raporu’na nazaran dünya genelinde 619 milyon insan açlıktan etkilenirken, tıpkı yılda 931 milyon ton besin israf edilmiştir. Dünyada israf edilen besin, 40 ton kapasiteli 23 milyon kamyon dolusu yiyeceğe karşılık geliyor. İsraf her ülkede değerli ölçüde gerçekleşiyor. Türkiye de besin israfının çok olduğu ülkeler ortasında yer alıyor. Her yıl kişi başı 93 kilogram yiyecek israf ediliyor. Procompo olarak etraf teknolojileriyle bu israfı önlemek için çalışırken hem ülkemize hem de dünyamıza manevi borcumuzu ödemeye ve tıpkı vakitte ekonomik katma paha sağlamaya çalışıyoruz.”
Organik atıklar 24 saat içerisinde geri kazanılıyor
Geri dönüştürülmeyen organik atıkların Procompo makineleriyle kompost yahut hayvan maması olarak geri kazanıldığının altını çizen Cevahir, elde edilen kompostun, tarım toprakları, seralar, bahçeler ve solucan gübresi üretimi için değerlendirilebileceğini tabir ediyor. Cevahir ayrıyeten, hayvan mamasının ise bilhassa belediyeler tarafından ödenen yıllık mama harcamalarını ve hayvan barınaklarındaki mama masraflarını ortadan kaldırdığı bilgisini veriyor. Kompost/Mama makineleri haricinde güneş gücü ile çalışan press sistemli Taşınabilir Atık Getirme Merkezleri üretimi yaptıklarının bilgisini de veren Esra Cevahir, “Procompo kompost makinelerini başka bütün kompost makinelerinden ayıran en temel özellik ise yalnızca 24 saat üzere kısa bir müddette her türlü çiğ zerzevat ve meyve atıkları, pişmiş yemek atıklarını, sulu yemek atıklarını, yağlı yiyecekleri, çay ve kahve atıklarını, kemik ve kılçık atıklarını, deniz eserleri atıklarını, ağaç ve peyzaj atıklarını, peçete ve kağıt atıklarının yüzde 60-70 oranında bertaraf edip kompost haline getirebilmesidir” diyor.
Organik atıkların geri dönüştürülmesiyle elde edilen kompostun hem etrafın korunması hem de toprağın randımanının artırılması bahislerinde değerli farklar yaratabildiğini belirten Cevahir, araştırmalar sonucunda kompostun solucan gübresinden 7 kat daha verimli olduğunun ortaya çıkarıldığını kaydediyor. Kompost makinelerini restoranlar, oteller ve belediyelerin rahatlıkla kullanabildiğini belirten Cevahir, “Hazır mutfaklarla da konutların içinde yer alacağız. Yeni yapılacak toplumsal konut projelerinde konutların sıfır atık ve güç verimliliği kapsamında yapılmasına karar verildi” dedi.
Konut projelerine girecek
Procompo olarak yeni yatırımlar için fabrika alanını büyüttüklerini söyleyen Cevahir, “Yakın bir vakit içinde konut projelerine girmeye hazırlanıyoruz. Hazır mutfaklara daha küçük hacimli, 5 lt, 10 lt üzere makinelerimizi yerleştirmeyi hedefliyoruz. Böylelikle meskenlerdeki atıklar da geri dönüştürülecek. Mesken sahibi isterse atıklardan elde ettiği mamayı hayvanlarına verebilecek isterse de kompostu çiçeklerinin bakımında kullanabilecek” diye konuştu.
