Nurdoğan ARSLAN ERGÜN
Başta çip krizi olmak üzere üretimdeki sıkıntılar nedeniyle dünya genelinde yaşanan sıfır araç tedarik sorunu ikinci el araç pazarını hareketlendirdi. Yılın ilk 6 ayında Türkiye’de ikinci el araç satışları yüzde 100’e yakın artış gösterdi.
İkinci el taşıtların yatırım aracı olarak ön plana çıkması bu alanda fiyatların da yüzde 90’lara varan oranda artmasına yol açtı. 2022’nin Mayıs ayında ortalama 303 bin TL olan C segmenti ikinci el otomobil fiyatları, bu yılın aynı döneminde 570 bin TL’nin üzerine çıktı. 2015 model Fiat Linea gibi yüzde 111 fiyat artışı yaşanan modeller de oldu.
Sıfır araç tedarikinde yaşanan sorunun devam etmesiyle fiyatların daha da yukarılara çıkması bekleniyor. Hem satışların artması hem de ikinci el araçlara ekspertiz zorunluluğu getirilmesi, yedek parça ve bakım sektörünün de büyümesini tetikliyor. 6.5 milyar dolarlara ulaşan yedek parça sektörünün yüzde 20 büyümesi bekleniyor. Sektörde, bakım, vale, park hizmeti gibi alanlar da dahil edildiğinde işlem hacmi 17 milyar dolarlara kadar çıkıyor.
Öte yandan yedek parça ve servis hizmetlerinin de dövize endeksli olması, bu alanda fiyatların yüzde 50 oranında yükselmesine yol açtı. Teknolojik gelişmeleri yakından takip eden yedek parça sektörü, son yıllarda sayısı hızla artan e-ticaret platformlarıyla da aracına bakım yaptırmak isteyenlere ulaşıyor.
Birçok sektörde olduğu gibi yedek parça ve servis sektörünün ana sorunlarından biri yetişmiş insan gücü. Yedek parça sektörünün geçen yıl döviz bazında yüzde 17.39 oranında büyüdüğünü açıklayan Otomotiv Satış Sonrası Ürün ve Hizmetleri Derneği (OSS) Başkanı Ali Özçete, 2023 yılına gelindiğinde ise yine döviz bazlı yüzde 20 büyüme yaşandığını kaydetti. Yılsonunda bu büyümeyi yüzde 20’nin üzerinde öngören Özçete, “Özellikle ihracatın artmasıyla birlikte yurt dışındaki dağıtım organizasyonlarında pozitif bir iyileşmeyle karşı karşıyayız.
TL bazında baktığımızda büyüme yüzde 75-80’leri buluyor” dedi. Yedek parça pazarının ulaştığı cirosal hacmi 6.5 milyar dolar olarak açıklayan Ali Özçete, bu yıl satılan araçların yedek parça ihtiyacının 2 yıl sonra ortaya çıkacağını söyleyerek, yedek parça pazarında asıl büyüme yılını 2025 olarak gösterdi.
Bu yıl araç satış rakamlarının 1 milyon adetin üzerinde öngörüldüğünü hatırlatan Özçete, şunları söyledi: “Öte yandan sıfır araca ulaşmada yaşanan sıkıntılar ikinci el araçların değer kazanmasına neden oldu. İnsanlar araçlarına daha fazla değer vermeye başladı ve bakım aralıkları daha fazla sıkılaştı. Bu da sektörümüze pozitif olarak yansıyor.”
“Sektör hızlı tedarik imkanına sahip”
Artan yedek parça talebine karşı sektörün kapasitesini değerlendiren Özçete, “Geçen yıl ve daha önceki yıllarda büyük bir bulunabildik problemiyle karşı karşıyaydık. Özellikle konteyner krizleri, hammadde yetersizliği bizi zorlamıştı ama bugün bunları aştık.
Sektör paydaşları ihtiyaç duyduğu malzemeyi çok hızlı bir şekilde tedarik edebilecek altyapıya sahip” dedi. Bu yılki kapasite kullanım oranını yüzde 75 olarak açıklayan Özçete, sektörde yatırımların devam ettiğini de vurguladı. Özçete, yedek parça fiyatlarında ise geçen yıla göre döviz ve enflasyona bağlı olarak yüzde 50 artış yaşandığını aktardı.
Öte yandan sıfır kilometre araç fiyatlarının artmaya devam etmesiyle ikinci el araç fiyatlarında da bir gevşeme olmayacağını söyleyen otomotiv data şirketi Cardata Genel Müdürü Hüsamettin Yalçın, “Ocak-temmuz arasında ikinci el araç fiyatları yüzde 80 artmış durumda. Sıfır kilometre araç fiyatları zamlandıkça ikinci eller de değer kazanıyor” dedi. Sıfır kilometre araç almak isteyenlerin araç bulamadığına ve 6 ila 12 arasında bekleme sürelerine dikkat çeken Yalçın, talebin ikinci ele kaymasıyla burada da fiyatların şiştiğini belirtti.
Yalçın, “TL’nin değer kaybetmesiyle daha da değer kaybedeceğini düşünen vatandaş, parasını korumak amacıyla otomobil satın almaya devam ediyor. Filoları dışarıda bırakırsak otomobil artık bir yatırım aracı oldu. Bir ihtiyaç değil. Ne zaman ki döviz, faiz ve enflasyon birbirleriyle dengede olurlar ve bu denge vergisel kolaylıklarla desteklenir o zaman fiyatlarda düşme değil normalleşme olur” diye konuştu.
Sıfır araçta ayda 4 defa zam yapan markalar var
Cardata Genel Müdürü Hüsamettin Yalçın, sıfır kilometre araç fiyatlarının ocaktan temmuza genel ortalamada yüzde 30 arttığını hatırlattı. Bu artışın en önemli nedenini fiyatların dövize endeksli olmasına bağlayan Yalçın, “Dövizdeki artış sıfır kilometre araç fiyatlarını her zaman yukarıya çeker. 1990’lardaki enflasyonist dönemlerdeki gibi ayda 3-4 defa zam yapma dönemine tekrar hoş geldik.
Ay içinde 2 ila 4 defa zam yapan markalar var” dedi. Sıfır kilometre araç fiyatlarının yılın ikinci yarısında da düşmeyeceğini dile getiren Yalçın, şöyle devam etti: “Bu ekonomik parametrelerde, yani enflasyonist, dövizin arttığı ortamda, faizin bu şekilde olduğu bir durumda otomobil yatırım aracı olmaya devam eder.
Enflasyon artmaya devam ederse otomobil yine en gözde yatırım aracı olur ve sıfır kilometre araç fiyatlarında bir gerileme olmaz. Aksine aylık birkaç defa zam alaraktan sıfır kilometre araç fiyatları gittikçe yukarı doğru çıkar.” Yalçın’ın verdiği bilgilere göre, markalar ikinci yarıda daha fazla araç ithal etmek, daha fazla araç üretmek için çalışmalara başlamış durumda.
“Pazar bu dediğim ekonomik parametrelerdeki gidişatıyla minimumda 1 milyon adet olması işten bile değil” diyen Yalçın, “Bu paralelde, bu çerçevede eğer şu an kapalı olan kredi muslukları, banka ve finans kuruluşları tarafından açılırsa satış adetleri daha da hızlanır. Bu piyasanın da markaların da çok işine gelir” diye konuştu.
